مشکلات مفصل گیجگاهی فکی و ارتباط آن با ارتودنسی- (2) اکلوژن

مفصل گیجگاهی فکی یکی از منحصر به فردترین مفصل های موجود در بدن است. در این مقاله راجع به این مفصل و ارتباط مشکلات آن با ارتودنسی صحبت خواهد شد. ابتدا در مورد کارکرد مفصل سالم صحبت می کنیم و سپس در مورد مشکلات محتمل مطالبی خواهیم گفت و در نهایت در باره نقش ارتودنسی در درمان یا ایجاد مشکلات در این مفصل صحبت می کنیم.

نقش اکلوژن در ثبات مفصل گیجگاهی فکی :

اکلوژن نرمال و نقش آن در مفصل گیجگاهی فکی

باثبات ترین موقعیت ارتوپدیک مفصل گیجگاهی فکی که در قسمت قبلی مقاله توضیح داده شد، اثر ثبات دهنده ساختار های انتهای دیگر استخوان مندیبل یعنی دندان ها را پوشش نمی دهد. الگوی تماس اکلزال دندان ها هم ثبات سیستمم جونده را تحت تاثیر قرار می دهد.مهم است که وقتی کندیل ها در باثبات ترین موقعیت خود در حفره مفصلی (فوسا) قرار دارند و دهان بسته است، دندان ها هم در باثبات ترین رابطه خود جفت (اکلود) شوند. با ثبات ترین موقعیت اکلزال بیشترین جفت شدن و درگیر شدن دندان ها است (MIC – Maximal intercuspation). این نوع از رابطه اکلزال حداکثر ثبات را برای مندیبل فراهم می کند و میزان نیرویی که بر هر دندان وارد می شود را هم کاهش می دهد.

در مجموع معیار ثبات ارتوپدیک مطلوب در سیستم جونده عبارت خواهد بود از: داشتن تماس یکدست و همزمان حداکثر دندان ها در حالیکه کندیل ها در کاملترین حالت بالا-جلو در حفره مفصلی باشند + در برابر سطح شیب خلفی برجستگی های مفصلی آرام گرفته باشند + دیسک های مفصلی به شکل مناسی بین ایندو باشند. به عبارت دیگر، موقعیت MS کندیل  منطبق خواهد بود بر MIC  دندان ها.

در توصیف شرایط اکلزال باید به یک نکته دیگر هم توجه کرد: اینکه مندیبل این توان را دارد که حرکات خارج از مرکز (eccentrically) هم  داشته باشد که منجر تماس دندان ها شود. این حرکت طرفی lateral excursion ها اعمال نیرو های افقی را بر دندان ها ممکن می کنند، نیروهایی که عموما به خوبی توسط دندان ها و ساختار حمایتی اطراف آنها پذیرفته نمی شوند. در ضمن، پیچیدگی  مفصل ها می طلبد که تعدادی از دندان ها بار این نیرو های نامطلوب تر را به دوش بکشند. وقتی همه دندان ها بررسی شوند، آشکار می شود که دندان های قدامی نسبت به دندان های خلفی کاندیدای بهتری هستند برای پذیرش این نیرو های افقی. زیرا دورتر از مسیر (بردار) نیرو ها قرار دارند و این یعنی نیروی کمتر روی این دندان ها. از بین دندان های قدامی دندان های نیش برای قبول نیروهای افقی حاصل از حرکت طرفی مندیبل مناسب تر هستند.  آنها بیشترن طول و اندازه ریشه را دارند و نسبت تاج به ریشه بهتری ارایه می دهند. همچنین با استخوان متراکم و فشرده ای احاطه شده اند که نیرو ها را بهتر از استخوان ترد اطراف دندان های خلفی تحمل می کند.

 تماس های سمت  laterotrusive or working نیاز دارند به شکلی باشند که فورا دندان های سمت مقابل هر قوس (mediotrusive or nonworking side) را از روی هم جدا (disocclude) کنند.  وقتی مندیبل به سمت قدام و تماس protrusive حرکت می کندهم دندان های قدامی باید  تماس یا هدایت (guidance) کافی برای جدا کردن دندان های خلفی از روی هم فراهم کنند.

 جمع بندی در مورد عوامل رسیدن به ثبات در مفصل گیجگاهی فکی:

در زیر جمع بندی ای در مورد شرایطی که ثبات ارتوپدیک مطلوب در سیستم جونده را ممکن می کنند آورده می شود. این یعنی هدف درمانی ارتودنسی برای همه بیماران:

1- وقتی دهان بسته می شود، کندیل ها در کاملترین حالت بالا-جلو در حفره مفصلی (MS) باشند + در برابر سطح شیب خلفی برجستگی های مفصلی آرام گرفته باشند + دیسک های مفصلی به شکل مناسی بین ایندو باشند. در این موقعیت همه دندان های خلفی باید در تماس یکدست و همزمان باشند. دندان های قدامی هم ممکن است (may) تماس داشته باشند ولی ملایم تر از دندان های خلفی.

2- وقتی مندیبل به سمت موقعیت های لتروتروزیو حرکت می کند، باید تماس های دندانی هدایت کنند در سمت لتروتروزیو (کارگر) کافی باشند تا فورا سمت مدیوتروزیو (غیر کارگر) دیس اکلود (جدا) شود. دندان های نیش (canine guidance) خواستنی ترین دندان هدایت کننده از این نظر می باشد.

3- وقتی مندیبل در یک موقعیت پروتروزیو (رو به جلو) حرکت می کند، باید تماس های دندانی هدایت کنند کافی در دندان های موجود باشد که فورا همه دندان های خلفی از روی هم جدا شوند.

4- وقتی بیمار به طور عمودی می نشیند (alert feeding position یا موقعیتی که بیمار به طور هوشیار دارد غذا می خورد) و از وی خواسته می شود که دندان های عقب (خلفی) را در تماس قرار دهد، تماس دندان های عقب باید سنگین تر از تماس دندان های جلو باشد.