احتمالاً تاکنون توجه کرده‌اید که در دوران گذشته، داشتن ارتودنسی در فیلم های سینما یا انیمیشن محدود به شخصیت های نه چندان خوب بود!
به عبارتی اغلب اوقات شخصیتی که در درون یک فیلم یا کارتون دارای دستگاه ارتودنسی بوده، به طریقی دچار مشکلاتی هم در این رابطه بوده است! یعنی یا شخصیتی شرور و یا لوس بوده که ارتودنسی هم از ویژگی‌های ثانویه وی بوده و یا داشتن ارتودنسی به صورت صفتی منفی و علتی برای زشت یا زشت‌تر شدن صورت شخص معرفی شده است!
در این مقاله درباره ریشه های این موضوع و تغییرات ایجاد شده در این رابطه صحبت خواهیم کرد.
ابتدا اجازه دهید در این مورد به چند نمونه اشاره کنیم:
- شخصیت دارلا دختر آقای دندانپزشک در کارتون “در جستجوی نیمو“: که دختری لوس و همینطور شیطان و بازیگوش بود که ماهی‌ها از او می‌ترسیدند
- شخصیت بتی در سریالی به نام” بتی زشته“: که داشتن ارتودنسی در فیلم مذکور، از دلایل اصلی مشکلات او در ارائه یک چهره زیبا بود
- برای شخصیت برندا داشتن ارتودنسی در فیلم “آگه تونستی منو بگیر” (که در زمان پرستار بودن براکت‌های ارتودنسی داشت) از وی شخصیتی خجالتی و دارای اعتماد به نفس پایین ساخته بود و باعث شده بود ترحمانگیز به نظر برسد
- ویلی ونکا جوان در فیلم “چارلی و کارخانه شکلات سازی“: داشتن ارتودنسی در فیلم مذکور به شکل پوشیدن دستگاه ارتودنسی واقعاً بزرگ و وحشتناکی برای وی ساخته شده بود نمایش داده می شود که وی را مانند یک زندانی معرفی می‌کرد و نمونه‌های دیگری که خود می توانید به خاطر بیاورید یا بیابید!
واما ریشه این طرز نگرش به ارتودنسی در فیلم ها در کجاست و واقعیت چیست؟
ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که دنیای هنر هفتم و به خصوص کارتون (انیمیشن) در کنار تمام زیبایی‌هایی که دارد، مشکلاتی هم دارد و گاه قدم در مسیر فرهنگسازی غلط یا کلیشه‌ای می‌گذارد!
در مقالات و سخنرانی‌های مهمی (از جمله از نهاد TED ) به خوبی به گوشه‌ای از این مشکلات فرهنگ سینمایی اشاره شده است: به عنوان مثال در انیمیشن‌ها خصوصیت مثبت دخترانه عموماً به شکل “لطافت شکننده” و “نیازمند و وابسته” برای حضور یک قهرمان مرد معرفی می‌شود (مثال: اغلب افسانه‌های مصور در والت دیسنی) و زمانی هم که قرار است یک شخصیت زن حالت ویژه و خاص پیدا کند، با انجام کارهای مردانه است که این اتفاق می افتد! به عبارت دیگر؛ به طریقی القاء کننده این فرهنگ هستند که دختر وقتی خاص می‌شود که کارهای پسرها را انجام دهد!در حالیکه در واقعیت هرگز دلیل ندارد که دختر با پسرانه شدن رفتار و افکارش، “خاص” و “قهرمان” شود. درواقع این اتفاق که دختر در فرهنگ‌ها ضعیف تعریف شده و ضعیف بار می‌آید، عمدتاً به علت ضعف مطلق دختران نبوده، بلکه به علت نظام فرهنگی مردسالار جامعه بوده است!
اما می توان گفت به چند دلیل در کارتونها و فیلم ها همواره سایه این فرهنگ سنگین بوده است: مهم‌ترین دلیل این بوده که هدف از ساخت آنها اغلب “فروش” بوده است. یعنی فیلم ها ساخته شده‌اند که مردم برای تماشای آنها پول بدهند. بنابراین “عامه پسند” بودن برای سازنده‌ها مفید و هدف بوده است! پس اغلب فیلم‌ها با توجه به افسانه‌های مردم پسند ساخته شده‌اند. افسانه‌هایی که گاه شاهان در آنها تکریم شده‌اند و حتی پادشاهانی را در این افسانه‌ها مثبت معرفی کرده‌اند که در تاریخ به شکل دیگری معرفی شده بودند! بنابراین یک فضیلت برای دخترکان کارتون ها، رسیدن به افتخار و خوشبختی به شکل ازدواج با یک شاهزاده بوده است؛ شاهزاده‌هایی که در کاتون ها اغلب نجات بخش و خوش قلب و … بوده‌اند! حال باید پرسید اگر شاهزاده‌های قصه‌ها اینقدر خوب هستند، پس چرا شاهان حقیقی (شاهزاده‌های قدیم) اینقدر در تاریخ ستم کرده‌اند؟
علت دوم را می‌توان به این شکل بیان کرد که اغلب فیلم سازها و تهیه کنندگان احتمالاً خودشان هم به تصوراتی که در فیلم و کارتون بیان شده اعتقاد داشته‌اند و شاهد برای این دلیل اینکه در تاریخ سینما فیلمسازی خود هنر و حرفه‌ای مردسالارانه بوده است!
اما اجازه دهید بعد از این مقدمه در مورد فرهنگ جاری در متن سینما، برگردیم به هدف اصلی نوشته و نقش و خاصیت ارتودنسی در دنیای هنر هفتم را بررسی کنیم:
برای وضعیتی که تصویر غالب ارتودنسی در سینما دارد، علاوه بر موارد فوق، علل دیگری هم می‌توان در نظر گرفت:
اول اینکه در صنعت سینما اغلب هدف ارائه تصاویر به شکل واقعی نبوده، بلکه هدف ارائه تصاویر به شکلی که مردم دوست دارند ببینند بوده است. یعنی هراس‌ها و ترس‌های مردم را به تصویر کشیده‌اند! بنابراین همانگونه که گاه تزریق با سرنگ را بسیار ترسناک‌تر از آنچه واقعیت است نشان داده‌اند، ارتودنسی در فیلم ها هم بسیار زشت تر از حقیقت آن نشان داده شده بود!
در واقع باید قبول کرد که یک علت زشت به نظر رسیدن دستگاه ارتودنسی و فرد در زمان ارتودنسی و به تبع آن آگراندیسمان این خصوصیت در سینما؛ این بود که واقعاً دستگاه‌های ارتودنسی قدیمی اغلب زشت بودند و زوائد آزار دهنده داشتند(هرچند نه اینقدر)! مثلاً همین سر بند یا فک بند که در عکس دارلا دیده می‌شود واقعاً محدودیت‌های اجتماعی زیادی ایجاد می‌کرده است! ولی این دستگاه هرگز به زشتی ای که در صورت ویلی ونکا نشان داده شده استفاده معمول نداشته است:
به این اسکچ در مورد دستگاه مورد استفاده برای ویلی ونکا صتحب کارخانه شکلات سازی توجه کنید.
در دنیای ارتودنسی امروزه استفاده دستگاه های خارج دهانی به این شکل شیوع ندارد و دستگاه ارتودنسی همگی کوچکتر و مخفی‌تر و زیباتر شده‌اند! به خصوص با سیستم های جدیدتر مانند سیستم دیمون (که دراین لینک مفصل معرفی شده است) تقریبا نیازی به این دستگاه های خارج دهانی دیده نمی شود!
دلیل دیگرب که می توان در نظر گرفت وجود این واقعیت بوده که ارتودنسی همواره درمان لوکس و گران قیمتی به حساب می‌آمده و کسانی توان انجام آن را داشتند که خانواده‌شان (پدر) تمکن مالی کافی می‌داشته اند. بنابراین ارتودنسی با “بچه پولدار” (“بچه مایه” و…) بودن گره خورده بود و به تبع آن با خصوصیاتی مانند “لوس“، “بچه ننه“، “ننر” و …! در حالیکه امروزه فاصله هزینه ارتودنسی با سایر درمان‌ها کمتر شده و خانواده‌های متوسط هم توان انجام آن برای فرزندان خود را دارند.
امروزه وضعیت کنونی نگاه سینماگران به ارتودنسی به میزان زیادی متفاوت شده است:
مجموعه تحولات اقتصادی و فرهنگی و تکنولوژی درمانی باعث شده که دیگر استریوتایپ پیوند دادن ارتودنسی با خصوصیات منفی کمرنگ‌تر شود و تابو بودن درمان ارتودنسی حتی در بین ستارگان سینما یا مشاهیر جهانی (ورزش و …) هم کمرنگ شود.
به علاوه واقع گرایی و نشر فرهنگ واقع گرایانه در صنعت سینما خیز گرفته است و بنابراین حتی گاه امروزه مشاهده می‌شود که داشتن ارتودنسی، حتی برای شخصیت‌های کارتونی و سینمایی، نه تنها نشانه “زشت بودن” نیست، بلکه نشانی از “حرکت به سمت بهتر شدن” و “علامتی از توجه به ظاهر خود” و گاه حتی “بامزه شدن” هم شده است.
برای مثال لیزا سیمپسون در سری “سیمپسونها” و یا شارون اسپیتز در سری “صورت براکتی (brace face)”
به مورد اخیر توجه کنید: شارون دختری است که دارای دستگاه ارتودنسی است و مانند هم سن و سالهایش درگیر با مشکلات مربوط به بلوغ و نوجوانی. برای شارون داشتن براکت مشکلات خنده دار و باور نکردنی برای وی ایجاد می‌کند بنابراین داشتن ارتودنسی در فیلم کارتونی فوق ولی نه تنها عامل زشت شدن او نیست، بلکه صورت وی را جذاب‌تر و با نمک تر و به طریقی خاص کرده است.
بدون شک در همین راستای تغییرات فرهنگ نگرش به ارتودنسی بوده که هنرپیشه هایی مانند تام کروز یا گوین استفانی هم از ظاهر شدن با براکت در جامعه هراسی نداشته اند و ارتودنسی را برای بهتر کردن چهره و لبخند خود انتخاب کرده اند:
